Materiał siewny - nasiona roślin uprawnych

Kwalifikowane nasiona do siewu

Podejmując decyzję dotyczącą nabycia materiału siewnego bądź wykorzystania własnych nasion, warto zastanowić się nad realnymi korzyściami jakie niesie za sobą zakup dobrej jakości materiału siewnego. 

Rodzaje materiału siewnego

W zależności od rodzaju roślin, istnieją różne typy nasion do siewu, takie jak nasiona zbóż, roślin oleistych, warzyw, traw, ziemniaków i innych. Nasiona te są zazwyczaj sprzedawane w opakowaniach o określonej wadze lub liczbie nasion, co pozwala na precyzyjne dawkowanie podczas siewu. Ważne jest, aby korzystać z nasion do siewu z renomowanych źródeł i pamiętać o odpowiednim przechowywaniu, aby zachować ich wysoką jakość i wydajność. Właściwy dobór nasion, dobór terminu i metody siewu, a także stosowanie odpowiednich nawozów i środków ochrony roślin, to kluczowe czynniki wpływające na uzyskanie wysokich plonów w rolnictwie.

Dlaczego warto wybierać kwalifikowany materiał siewny?

• Znane są parametry siewu takie jak MTZ, zdolność kiełkowania, dzięki czemu możemy precyzyjnie określić normę wysiewu, która przekłada się finalnie na plon.
• Ścisła kontrola plantacji nasiennych od samego początku, dzięki czemu materiał siewny jest zdrowy.
• Bardzo dobrze zaprawione nasiona gwarantują ochronę roślin już od kiełkowania, co oczywiście przynosi wymierne korzyści.
• Czystość kwalifikowanego materiału siewnego- w przypadku własnego materiału często dochodzi do zanieczyszczenia nasion innymi gatunkami zbóż.
• Brak konieczności opłaty za odstępstwo rolne, co powinno mieć miejsce w przypadku wysiewu własnych nasion.
• Samodzielne zaprawianie nasion wymaga dodatkowego sprzętu i może być szkodliwe dla zdrowia, gdy nie są przestrzegane zasady bezpieczeństwa pracy ze środkami ochrony roślin.

Ustawa o ochronie prawnej odmian

Wszelkie kwestie związane z obrotem, rozmnażaniem i siewem odmian roślin uprawnych reguluje ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin. Zgodnie z tą ustawą wyłączne prawo hodowcy do nowej odmiany rośliny jest prawem z zakresu praw wyłącznych na dobrach niematerialnych, a zatem prawem z zakresu tzw. własności intelektualnej. Konstrukcyjnie wydaje się ono najbardziej zbliżone do patentu na wynalazek. Wyłączne prawo do odmiany przysługujące hodowcy obejmuje: przygotowanie do rozmnażania (np. czyszczenie, zaprawianie), rozmnażanie, przechowywanie, oferowanie do sprzedaży, sprzedaż, import i eksport danej odmiany na cele siewne. 

Obecnie prawie wszystkie odmiany roślin rolniczych są chronione wyłącznym prawem. Oznacza to, że wyłącznie hodowca będący właścicielem odmiany lub osoba przez niego upoważniona w drodze umowy licencyjnej, może materiał siewny tej odmiany rozmnażać, przygotowywać do siewu, przechowywać, oferować do sprzedaży i sprzedawać na cele siewne. Generalną zasadą jest zatem to, że nasiona odmiany chronionej wyłącznym prawem rolnicy mogą siać jedynie w postaci kwalifikowanego materiału siewnego. Nasiona odmian kwalifikowanych mogą być ponownie wysiane w gospodarstwie tego samego rolnika po wniesieniu opłaty na rzecz hodowcy (odstępstwo rolne).

Odstępstwo rolne

Siejąc własne nasiona odmian chronionych bez zgody hodowcy, rolnicy korzystają z dozwolonego prawem przywileju odstępstwa rolnego. Za każdorazowe skorzystanie z tego przywileju rolnik jest zobowiązany uiścić hodowcy (właścicielowi odmiany) opłatę w wysokości obowiązującej dla odmiany w danym roku. Zgodnie z ustawą o ochronie prawnej odmian roślin, opłatę należy wpłacić na rzecz hodowcy bez wzywania z jego strony. Odstępstwo rolne dotyczy wyłącznie materiału z własnego zbioru - nie obejmuje nasion odmian chronionych, które zebrał inny rolnik, kupionych od innych osób lub nabytych w ramach tzw. wymiany sąsiedzkiej, ponieważ siew takich nasion jest niedozwolony. Opłaty wnoszone przez korzystających z odmian są podstawowym źródłem finansowania hodowli. Wytworzenie nowej odmiany wymaga od kilku do kilkunastu lat żmudnej, ciężkiej pracy w laboratoriach i na poletkach oraz nakładów finansowych w wysokości co najmniej kilku milionów złotych.

Stopnie kwalifikacji materiału siewnego

Najwyższym stopniem kwalifikacji zarówno u zbóż, jak i ziemniaków jest materiał kategorii elitarny, tj. przedbazowy (PB) i bazowy (B), który jest wytwarzany u hodowcy. Materiał rozmnożeniowy w dalszych stopniach kwalifikacji (C/1, C/2– w przypadku zbóż oraz A i B w przypadku ziemniaków) produkują gospodarstwa rolne.

1. Materiał siewny kategorii elitarny:

   • stopień PB/III – materiał przedbazowy, trzecie rozmnożenie poprzedzające materiał siewny stopnia bazowego B, uzyskiwany z materiału siewnego matecznego wytwarzanego przez hodowcę odmiany,
   • stopień PB/II – materiał przedbazowy, drugie rozmnożenie poprzedzające materiał siewny stopnia bazowego B, uzyskiwany po jednym rozmnożeniu materiału PBIII
   • stopień B – materiał bazowy, wytworzony z materiału siewnego przedbazowego po jednym rozmnożeniu pod stałą kontrolą hodowcy

2. Materiał siewny kategorii kwalifikowany:

   • stopień C/1 – materiał siewny kwalifikowany pierwszego rozmnożenia, uzyskiwany po jednym rozmnożeniu materiału siewnego bazowego
   • stopień C/2 – materiał siewny kwalifikowany drugiego rozmnożenia jako rozmnożenie materiału C1
   • stopień C/3 – materiał siewny kwalifikowany trzeciego rozmnożenia jako rozmnożenie materiału C2

Kolory etykiet materiału siewnego